TUGAS BAHASA JAWA
“Paper Tentang
Unggah-Ungguh Bahasa Jawa”
Disusun Guna Memenuhi Tugas Mata Kuliah Bahasa Jawa
Dosen Pengampu : Bu Erna
Disusun Oleh:
ROCHMAT TONY PRASETYO (A510120194)
PENDIDIKAN GURU SEKOLAH
DASAR
FAKULTAS KEGURUAN DAN ILMU
PENDIDIKAN
UNIVERSITAS
MUHAMMADIYAH SURAKARTA
TAHUN 2014
“UNGGAH-UNGGUH BASA JAWI”
A. Pangertosan
Unggah-ungguh
ugi asring kasebat undha usuk, tingkat tutur, tingkat ujaran, utawi speech level (basa Inggris).
Unggah-ungguh tegesipun tata pranataning basa miturut lungguhipun tatakrama.
B. Panganggenipun
Basa Jawi
Inggih
menika panganggenipun Basa Jawi :
1.
Campur
kode
a.
Homogen:
mboten campur kode.
b.
Heterogen:
ngginakaken basa ingkang dipuncampur / campur kode. (utaminipun dipun gunakaken
tiyang mudha/nem-neman).
2.
Alih
kode
Gantos amargi
empan papan/kawontenan.
3.
Kirang
ngembaka
Basa Jawi ing
wekdal menika ajinipun kirang lan wonten
bebrayan agung kawastanan kirang ngrembaka, jalaran keterak: kolokial, down float, rural.
a.
Kolokial
Kolokial
inggih menika namung kaginakaken wonten ing informal
saha lokal.
b.
Down
float
Amargi
mlorot ajinipun, kathah pamanggih bilih basa Jawi boten saged kangge jaminan
gesang bebrayan (masa depan), kamangka pamanggih kasebat tasih perlu
dipuntaliti malih kanthi titi lan permati.
c.
Rural
Wonten
pamanggih basa Jawi kirang bergengsi, sipatipun ndesani. Ajrih dipun
sebat ketinggalan jaman.
C. Jinising
unggah-ungguhing Basa
Adhedasar tembung (leksikon) kaperang 3: ngoko, madya,
krama. Nanging, sopan-santun ing bab basa (linguistic etiquette), kaperang
3 inggih menika:
1.
Low
honorifics, tegesipun sopan santun ingkang andhap.
2.
Midle
honorifics, tegesipun ingkang cekapan utawi samadya.
3.
High
honorifics, tegesipun sopan santun ingkang inggil (ngurmati sanget).
Kaperang saking jinisipun
uanggah-ungguhing basa inggih menika ingkang kaping pisan :
1.
Basa ngoko
a.
Ngoko lugu
Antun
Suhono (1953: 9-10) ngandaraken bilih basa ngoko lugu menika tembungipun ngoko
sedaya.
Tandha / tetengeranipun:
-
Aku:
aku (tetep).
-
Kowe:
kowe (tetep).
-
Ater-ater:
dak/tak, kok/ko, di.
Tuladha : Tiyang
sepuh dhumateng anak :
·
Bapak : “Kapan
sik bali?”
·
anak : “Wau
enjang Bapak, jam 8 langkung 5 (08.05)”.
b. Ngoko andhap
Ngoko
andhap kaperang dados 2, inggih menika:
1)
Antya
basa
Basa
ngoko andhap antya basa menika wujudipun tembung ngoko kecampuran tembung krama
inggil.
Tandha / tetengeranipun:
-
Aku:
mboten ewah (tetep).
-
Kowe:
kagantos penjenenganmu, kiraka, kangmas, sliramu, adhi, dimas.
-
Ater-ater:
dak/tak, kok/ko, di, tetep kemawon.
Tuladha : “Adhik arep ditumbaske wedhus, njih ta Pak?”
2)
Basa
antya
Basa
antya menika wujudipun ngoko, dipuncampuri tembung krama lan krama inggil.
Tandha / tetengeripun:
-
Aku:
mboten ewah (tetep).
-
Kowe:
kagantos penjenenganmu, kiraka, kangmas, sliramu, adhi, dimas.
-
Ater-ater:
dak/tak, kok/ko, di, tetep kemawon.
Tuladha : “Adhik arep dipundhutake menda ta,
Pak?”
2.
Basa madya
a.
Basa
madya ngoko
Basa
madya ngokotembung madya ingkang kacampuran tembung ngoko.
Tandha / tetengeranipun:
-
Aku:
kagantos kula.
-
Kowe:
kagantos dika.
-
Ater-ater:
dak/tak kagantos kula, kok/ko kagantos dika, di, -tetep.
Tuladha : “Empun kula pilihi sik apik-apik, ampun
dika enyang nggih?”
b.
Basa
madya krama
Tembunng madya
kacampur tembung krama.
Tandha / tetengeranipun:
-
Aku:
kagantos kula.
-
Kowe:
kagantos samang.
-
Ater-ater:
dak/tak kagantos kula, kok/ko kagantos samang (mang).
Tuladha : “Njenengan napa pun mundhutke rasukan adhine
Warti dhek wingi sore?”
c.
Madyantara
Tandha / tetengeranipun:
-
Aku:
dipun gantos kula.
-
Kowe:
dipun gantos sampeyan (samang).
-
Ater-ater:
tak/dak dipun gantos kula, kok/ko dipun gantos samang (mang), di tetep.
Tuladha : “Enggih, nanging saniki kula mang paringi
yatra.”
3.
Basa krama
a.
Mudha
krama utawi krama alus
Basa
ingkang luwes sanget, jalaran saged kaginakaken dhumateng sadhengah tiyang,
boten wonten awonipun.
Tandha / tetengeranipun:
-
Aku:
dipun gantos kula.
-
Kowe:
dipun gantos panjenengan, panjenenganipun, kangmas.
-
Ater-ater:
tak/dak dipun gantos kula, kok/ko dipun gantos panjenengan, sampeyan.
Tuladha : “Ibu, pangapunten menawi kepareng Adek
nyuwun dipundhutaken buku.”
b.
Kramantara
utawi krama lugu
Basa
kramantara menika tembungipun krama sedaya boten kacampuran krama inggil.
Tandha / tetengeranipun:
-
Aku:
dipun gantos kula.
-
Kowe:
dipun gantos sampeyan.
-
Ater-ater:
tak/dak dipun gantos kula, kok/ko dipun gantos (panjenengan, sampeyan), di
dipun gantos dipun.
Tuladha : “Punapa saged buku niki kula ampil?”
c.
Wredha
krama
Basa
wredha krama menika meh sami kaliyan kramantara, boten kacampuran krama inggil,
wondene bedanipun wonten ater-ater di lan panambang e/ake.
Tandha / tetengeranipun:
-
Ater-ater:
di tetep kemawon.
-
Panambang:
e/ake tetep kemawon.
Tuladha : “Nak
Trisna, sampeyang mangke dipunpurih numbasaken buku kangge Mas Widhi.”
d.
Krama
inggil
Basa
krama inggil menika tembunge krama sedaya, kacampuran krama inggil.
Tandha / tetengeranipun:
-
Aku:
kagantos kawula, abdidalem kawula.
-
Kowe:
kagantos panjenengan dalem, sampeyan dalem (tumuju dhumateng ratu).
Tuladha : “Sarehning sampun katuran unjukan,
kasumanggaaken.”
e.
Krama
desa
Basa ingkang
tembung-tembungipun krama, kacampuran utawi kamomoran tembung-tembung krama
desa.
Tandha / tetengeranipun:
-
Tembung
sesulih kowe lan ater-ater ko/kok kagantos tembung sampeyan.
-
Namahing
kitha utawi panggenan dipun kramakaken.
Kadosta:
semarang (semawis), bayalali
(bajulkesupen), salatiga (salatigen).
Tuladha : “Mbakyu wingin mundhut kwangsul wonten
pundi?”
DAFTAR
PUSTAKA
Sutardjo, imam.
2014. kawruh basa saha kasusastran Jawi.
Surakarta: bukutujju.
Tidak ada komentar:
Posting Komentar